Katja Pasman

Foto: Rosa van Ederen

Tijdens een Bildung event op de HvA Academie in samenwerking met de Bildung Academie gingen we aan de slag met ‘Bildung’. Wat betekent dat eigenlijk? Welke betekenis hang jij eraan? Wat doe jij met Bildung in jouw onderwijs of werk?

Bildung? Wat een vaag, Duits begrip eigenlijk. Als ik mensen in mijn omgeving vraag of zij Bildung kennen, dan krijgen ik vraagtekens te zien.

Als ik Google naar Bildung, dan stuit ik al snel op de Bildung & Onderwijs. Er is niet heel veel over geschreven, wel een artikel uit 2016. Koen Wessels schreef een mooi verhaal over Bildung in 2016. Hij begint zo:

Het is 1809. Duitsland zit midden in de industriële revolutie. Het Duitse onderwijssysteem danst naar de pijpen van de groeiende industrie en kenmerkt zich door efficiëntie en doelgerichtheid. Dan wordt filosoof en taalwetenschapper Wilhelm von Humboldt (1767-1835) minister van onderwijs en begint een bezinning op de waarde van onderwijs. Von Humboldt pleit voor mensgericht onderwijs, voor maatschappelijke betrokkenheid, voor bewuste persoonlijke vorming – voor Bildung. Zie gehele artikel. 

Van deze woorden word ik zo blij! Want in 11 jaar tijd (zolang heb ik in de klas gestaan :))  is het onderwijssysteem zo enorm veranderd naar een soort van fabriek waar je je diploma haalt met heel heel veel toetsen. Ik miste de laatste jaren het mensgerichte, contact met studenten; wie zijn nu de studenten in mijn klas? wat zijn hun drijfveren? waar zijn ze goed in? en wat willen ze nog graag leren? Dat heeft mij gebracht om meer in het onderwijs te gaan innoveren. Ik heb in de afgelopen jaren onderwijsprogramma’s bedacht, ontworpen en gegeven die veel meer gericht zijn op de mens, de sociaal- maatschappelijke omgeving en betrokkenheid en vooral persoonlijk leiderschap. Zie de honors minor YPPA.

Afgelopen tijd ben ik veel bezig geweest met de Theory U van Otto Scharmer. Scharmer stelt de vraag: ‘Hoe kan ik als mens een volstrekt eigen bijdrage leveren aan de maatschappij, die tegelijkertijd aansluit bij wat de omgeving echt nodig heeft?’ In het artikel van Management Executive (2010) gaat het verder over de transitie naar binnen, dat wil zeggen het volgen van het U-traject en zien vanuit onze diepste bron en het innerlijke weten ontplooiingsruimte geven. Om daar te komen moet je in dat traject, op die reis, eerst ‘duiken’: helemaal onderaan de U ligt een gebied – de verbinding met de Bron waardoor je inzicht verkrijgt in wie je ten diepste bent. Pas daarna ga je de weg omhoog. Deze weg omhoog noem ik zelf de transformatie, hier ga je creëren, experimenteren en reflecteren en ben je heel bewust bezig met het leren van de toekomst!

Die middag op het Bildung event realiseerde ik mijzelf dat ik zelf in een transformatie zit. Dat wist ik natuurlijk al stiekem…..2018 staat voor mij in het teken van transformatie, een proces, een beweging waar ik positieve energie in mijzelf voel. Ik heb bewust in januari afscheid genomen van mijn studenten, dat heel veel pijn deed. Ik denk terug aan al het mooie onderwijs dat ik heb bedacht, ontworpen en gegeven, het experimenteren, de innovatie, de lol met studenten en collega’s. Teveel bier drinken… dit alles heeft mij gebracht waar ik nu sta. Want wie ben ik nu eigenlijk en wat is mijn Werk?

Ik ben Katja en mijn Werk is onderwijsinnovator.

Zo ben ik naast mijn werkzaamheden bij de HvA Academie gestart als ondernemer die er zin in heeft! Ik heb mijzelf tot de zomer de tijd gegeven om dingen voor mijzelf en in mijzelf te onderzoeken, vooral dat creatieproces is heel belangrijk, om dingen uit te proberen, daarop te reflecteren en van te leren. Ben jij benieuwd naar mijn nieuwe uitdagingen? Zie mijn profiel.

En?

Ga jij ook een transformatie aan? Wie weet kom ik je tegen 🙂

Groeten Katja

Charity met haar Kunstwerk

 Timo met zijn zelf bedachte symbool (kerk/theory U)Niels met plafond installatie

Anne met eigen portret

Daar stonden ze dan… echte kunstenaars, studenten van de honors minor Young Professional Program Amsterdam!!!

Geen saaie presentaties met powerpoints…of prezi’s, maar young professionals die de challenge hadden gekregen om zichzelf als kunstenaar neer te zetten. Want ik vind dat iedereen een kunstenaar op zijn of haar eigen manier is in deze wereld.

Een heel semester lang hebben deze young professionals gewerkt en geoefend met Theory U van Otto Scharmer. Vooral het oefenen met verschillende opdrachten en zelf reflecteren was zeer nuttig.

Voor de eindpresentaties kregen ze de volgende uitdaging: een performance art vormgeven waarin de minor als Betekenisvolle Ervaring zichtbaar wordt. Een Levende Gestalte dus van YPPA. En vooral het moment waarop de betekenisvolle ervaring zich aan je kenbaar maakte, als voorbeeld in je verhaal. In deze eindpresentatie ben JIJ de kunstenaar die iets laat zien van JOUW WERK. Het gaat om Presencing: WIE ben jij en wat is jouw Werk? Heb je feeling met jouw plek op dit moment en wat de toekomst van jou vraagt?

De kunstwerken waren mooi, eigenzinnig en bijzonder knap uitgevoerd. Het zorgde voor stille momenten en ook voor nieuwe vragen. En wederom word ik weer bevestigd dat het zo belangrijk is om jonge mensen voor te bereiden op hun eigen toekomst met de vraag “wie ben je en wat is je Werk?”.

Dankjewel lieve YPPA studenten voor alle mooie ervaringen die jullie hebben gedeeld tijdens de minor. Ik ben trots op jullie 🙂

Liefs Katja

Legoland

Ooit als klein meisje van 9 jaar ben ik in het beroemde Legoland geweest in Denemarken. Het enige dat ik mijzelf nog kon herinneren was het goud zoeken in water. Vorig jaar ben ik met mijn twee dochters naar Legoland geweest en wat een openbaring was dat. Nu keek ik met volwassen ogen naar iets wat in mijn kinderogen veel groter en indrukwekkender leek. Vooral de olifanten (zo groot als echte) vond ik zo knap gebouwd met lego.

Teamcoaching in het Zoku Hotel

In het YPPA programma ben ik teamcoach van een erg leuke projectgroep. Zij zijn net gestart met een complex vraagstuk bij de organisatie Mapiq. Ze zitten nu in de fase waarin ze nog heel veel vragen hebben en ze nog niet zo goed weten welke kant ze op willen. Ik kwam dus aan in het Zoku hotel. Bijna elke week fiets ik hier langs, maar nooit geweten dat het daar zat (het zit dan ook een beetje verstopt). Ik de lift in en dan zie je 1 knop met: rooftop en iets met social space….. (vaag…) daar aangekomen, schitterend uitzicht, een mooie lichte gang met planten en een soort van Ikea gevoel als je binnenstapt. Allemaal leuk, sfeervol ingerichte zitplekjes met diverse stijlen. Mijn studenten zaten daar al in zo’n zitje, met lego te spelen 🙂

Spelen met lego & theory U

Wat zo’n omgeving met mij doet, is dat ik inspiratie krijg en dan ploppen er allemaal ideeën bij mij op. Ik had mijzelf voorbereid om een aantal oefeningen te doen met de Theory U in teams van Clarine Campagne. Echt een mooi praktisch boek! DUS ik dacht, ze spelen al met lego,…laten we met lego gaan spelen! De eerste oefening was een Check In oefening: je bent even stil en ieder laat opkomen hoe het met hem/haar is en wat hij/zij wilt delen om op een aandachtige manier aanwezig te kunnen zijn. Maak iets met lego, beeld dit uit met kleur, lijnen en vormen.

Zo werd er enthousiast gebouwd! Daarna gingen we in gesprek. Ieder kreeg de gelegenheid kort iets te zeggen over haar/zijn creatie. Er werd niet ingegaan op wat iemand zei, maar er werd bewust met open mind geluisterd (no voices of judgement). Dit resulteerde in hele mooie beelden en daarbij horende verhalen.

Daarna zijn we een (U)oefening gaan doen met betrekking tot hun werkbezoek bij hun opdrachtgever. Ze gingen aan de slag met ‘seeing’, vragen waren o.a. wat heb je gezien, ervaren tijdens het bezoek? Ik vroeg ze om contact te maken met hun hart. Wat voelde je tijdens het gesprek? Wat ervaar je als je naar de feiten luistert? Wat spreekt er doorheen? En welke vraag heb je die nog niet beantwoord is. Na het bespreken van elkaars ervaringen kregen ze opnieuw de opdracht om iets te bouwen met lego.

Lego pretje!

Zo ontstonden er nieuwe creaties en hebben we gepraat over welke nieuwe dimensies je zag. Dit resulteerde tot nieuwe inzichten bij de studenten. Het resulteerde in pret, maar ook in een gesprek dat ging over nieuwe toekomstmogelijkheden. Mooie vragen waren: Wat moeten we loslaten? Wat zijn positieve toekomstmogelijkheden? En welke transformatie is er aan de orde?

Mijn tijd was op en ik moest deze lieve mensen en de lego loslaten…. ze gingen verder zelf in gesprek over hoe nu verder, wat te doen? wat is er nodig? welke kernkwaliteiten kunnen we inzetten, etc.

Wow! Wat een te gekke plek om teamcoaching te doen! Ik wil nog een keertje spelen 🙂

Bedankt lieve mensen voor de mooie bouwwerken!

Liefs Katja

Citaat student: “super leerzaam om zo’n experiment te bedenken en zelf te ervaren“.

Leren van de chaostheorie

Hartstikke mooi altijd die eindeloze evaluatieformulieren die studenten voor je invullen. Echt super dank! 🙂 Er komen vaak dan ook erg goede cijfers uit (gemiddeld een 8!) Tja, wij (ons PLV team) geloven in tussentijds evalueren, zodat je nog je onderwijsprogramma kunt bijstellen. Vooral het contact met de student, het gesprek aangaan is van belang voor kwaliteit in onderwijsland.

In het zogenaamde Knooppunt (tussentijdse evaluatie met activerende werkvorm) van de minor Psychologie van Leren en Veranderen (PLV) in Organisaties kwam naar voren dat de studenten graag meer willen doen, avontuur beleven en leiderschap willen pakken. We hadden nog 6 weken de tijd om ons programma hier meer op in te richten. Dit was voor mij het ultieme moment om te besluiten dat ze met de chaostheorie en de complexiteitstheorie van Homan (Organisatiedynamica door Homan, 2005, aan de slag gingen.

De eerste bijeenkomst was in het teken van de chaostheorie. De opdracht was als volgt:

1. Bedenk met je projectteam een experiment op basis van de chaostheorie. 
2. Doelgroep: de klas voert jullie experiment uit!
3. Locatie: zie rooster lokaal of elders (mogen jullie zelf beslissen, zorg wel voor duidelijke communicatie naar de groep)
4. Zorg voor een reflectiemoment na het uitvoeren van het experiment en manage je eigen feedback! DOEL: leren van het experiment, kan je meenemen als inspiratie visie essay of je mindmap (eindopdrachten).

Experiment I: Cross the river

De eerste groep had een erg mooi experiment bedacht. Het lokaal moest leeg! Wij werden aan het werk gezet 😉 Op de grond hadden ze een rivier gemaakt met 2 strepen van tape (kronkelend, zag er best echt uit).

In 2 teams van 7 man moesten we de rivier oversteken, zonder de voeten of handen nat te maken. Er zat niet echt een competitie element in, maar we keken wel bij elkaar af. De opdracht werd steeds moeilijker, eerst met 14 voeten, toen 12, toen 9, toen met 3 voeten en 6 handen, etc. Ik kreeg het er warm van! Op mijn handen naar de overkant, op mijn billen naar de overkant, als kruiwagen springend naar de overkant… pffff. In het kader van de Vitaliteitsweek van @HvA best vitaal bezig.

Er heerste eerst een beetje chaos in ons team (hoe gaan we dit doen? wie gaat er eerst?). Een student nam de leiding en deelde haar ideeën. Zo kwamen er steeds meer nieuwe initiatieven om naar de overkant te komen. Vooral elkaar nadoen was een hit en samen naar de overkant gaan in de gekste standjes. Zoals beschreven in de theorie van Homan (2005) wordt gedrag binnen organisaties volkomen onvoorspelbaar, als elke vorm van structuur of organisatie verdwijnt. Tijdens het experiment deelden de teamleden elkaars ideeën en ontstond er een mate van structuur of organisatie. Dit wordt ook wel het generative hot spot– variant genoemd. Het lukt de groep om bestaande werkelijkheidsbeelden steeds opnieuw te verwerpen en te vervangen door nieuwe constructies (pag. 358 Homan, 2005). Je zou kunnen zeggen dat het team gevoelig is voor de omgeving, creativiteit en het zelf organiserende.

Experiment II: The Escaperoom

De tweede groep had een heel ander soort experiment bedacht. Het licht ging uit, de rolgordijnen gingen naar beneden en we werden geboeid tegen de muur gezet (echt waar!). Ik dacht nog: “waar begin ik aan?” Ze hadden een spel bedacht ‘escaperoom’ waarbij iedereen werd geboeid met tie wraps. We moesten met z’n allen met ons gezicht naar de muur staan en luisteren naar een audio fragment. Daarin werd ons verteld dat er 1 schaar in het midden van het lokaal lag en dat er een opdracht aan de muur hing die we individueel moesten oplossen (een moeilijke som). Zodra de klok begon te tikken, ontstond er …….chaos. Iedereen rende door elkaar, gilde, schreeuwde en was op zoek naar degene die als eerste de schaar had gepakt. Er was weinig tot geen samenwerking. Ieder ging voor zijn of haar eigen belang. Er zat een competitie element in, want de eerste 5 die de som hadden opgelost, hadden gewonnen.

Uiteindelijk kwamen er wel wat creatieve ideeën bij de studenten naar boven en vond ieder zijn weg om los te komen. Homan heeft het hier over random chaos! Er barst een soort van ‘gevecht’ uit tussen individuen. De machtsstrijd wordt zo hevig dat men elkaar steeds meer schade toebrengt, waarbij het team uit elkaar valt. Dit gebeurde ook voor een deel tijdens het experiment. Degene met de schaar ging er vandoor, anderen gingen achter hem aan….(bedankt Milan!).

Wat leer je nu hier van?

Na de twee experimenten hebben we nog een tijdje rustig nagepraat en de situaties geplaatst in de echte werkelijkheid. Hoe werkt chaos in de praktijk? Hoe kan je als veranderaar chaos creëren en wat wil je ermee bereiken? Duidelijk verhaal voor de studenten: er zit een duidelijk verschil tussen de 2 experimenten m.b.t. de chaostheorie. Als veranderaar kan je chaos zo organiseren dat je meer als team gaat samenwerken om een doel te bereiken, waarbij creativiteit en innovatie wordt gestimuleerd (experiment I). De andere mogelijkheid als veranderaar is echte random chaos creëren, door een opdracht of doel na te laten streven met een competitie element erin, een strijd te organiseren tussen individuen waarbij de sterkste wint! 

Wat neem ik mee? Volgende keer ook observanten neerzetten en terug laten geven wat ze hebben gezien qua gedrag.

Ik daag al mijn collega’s en studenten uit om een experiment uit te voeren met de chaostheorie! Have Fun 🙂

Groetjes Katja